көз

I 1.

глаз, око

қара көз — чёрные глаза (черноглазый)

қой көз — серые глаза, сероглазый

көздің ағы — белки глаз

көздің қарашығы — зеница ока

көзінің аласымен қарады — он смотрел, выпучив глаза

көзіңе қара (көзіңе бақ) — смотри в оба

оң көз — правый глаз

сол көз — левый глаз

екі көз — оба глаза

қыли көз — косоглазый

адырақ көз — пучеглазый

қырағы көз — острый глаз

көзбе-көз — с глазу на глаз

шарай көзге — не в бровь, а в глаз

көзге көрінбеу — не попадайся на глаза

көз тасалау — отвести глаза

көз жұму — закрыть глаза

көз қысу — подмигнуть

көз ашып жұмғанша — в мгновение ока

көзге түсу (көзге шалыну) — бросаться в глаза

2.

(надзор, присмотр) глаз

сен осыған көз бол — ты присмотри за этим

бұған өз көзің керек — тут нужен свой глаз

балаларға көз бол — следи за детьми

көз байлау — гипнотизировать

көз байлану — вечереть

көз қылу — действовать для отвода глаз

көз бояу — очковтирательство

көз тигізу — сглазить

II 1.

ушко

иненің көзі — ушко иголки

2.

отверстие, глазок

жүзіктің көзі — глазок кольца

III 1.

исток

бұлақтың көзі — исток ручья

2. перен.

источник, начало

IV 1.

көз тарту —

1) (о судорожных нервных подёргиваниях века глаза) дёргать

2) привлекать к себе внимание

көзбен болжау — прикинуть на глаз

көз ұшында — вдали

көз іліндіру — сомкнуть глаза; вздремнуть

көз кіртию — ввалиться

көз жұму — скончаться

2.

көзі ашылу —

1) избавиться от беды

2) стать грамотным

3) стать здравомыслящим

көзге ілмеу — не обращать внимания из высокомерия

көзге шыққан сүйелдей — как бельмо в глазу

көз сүзу (көз тігу) — жадно смотреть

көргеннен көз ақы алу — просить приглянувшуюся вещь

көзіме көрінбе — не попадайся мне на глаза, - вон!

көзіңді көрсетпе — не показывайся

өзі жоқтың көзі жоқ — без хозяина и дом сирота

оның көзі қанталады — у него глаза налились кровью

көзге түрткісіз (түртсе көрінбейтін) қараңғы — темно - хоть глаз выколи (ничего не видно)

көз көрінбейтін боран — сильный буран

көрер көзге, естір құлаққа ұят қылық — никуда не годная привычка

••

погов. "Көзден таса, көңілден шет" — "С глаз долой - из сердца вон"